Η κατάσταση της αγροτικής οικονομίας στην Κρήτη είναι πλέον πολύ δύσκολη και μπορεί να χαρακτηρισθεί προβληματική.
Ο αγροτικός τομέας που στο παρελθόν αποτέλεσε την ατμομηχανή για την ανάπτυξη του νησιού τα τελευταία χρονιά συρρικνώνεται και εγκαταλείπεται.
Τα βασικά αγροτικά προϊόντα είτε μένουν στα αζήτητα είτε πωλούνται σε τιμές που σε πολλές περιπτώσεις δεν καλύπτουν το κόστος παραγωγής τους.
Το ακολουθούμενο σήμερα παραγωγικό μοντέλο έχει κλείσει προ πολλού τον κύκλο του.
Το περιβάλλον μέσα στο οποίο καλείται να λειτουργήσει η αγροτική οικονομία έχει αλλάξει.
Το παραγωγικό μοντέλο που εφαρμόστηκε στην Ευρώπη και στον κόσμο μετά το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου και που στόχευε στην με κάθε τρόπο αύξηση της παραγωγής, προκειμένου να καλυφθεί το έλλειμμα τροφίμων έχει ανατραπεί, μαζί του και ο προστατευτισμός των αγροτικών προϊόντων, οι σταθερές τιμές και οι επιδοτήσεις.
Το εμπόριο δεν έχει πλέον σύνορα, δεν υπάρχει προστατευτισμός και ο ανταγωνισμός από τις τρίτες χώρες έχει ενταθεί.
Η αλλαγή βρήκε την ελληνική γεωργία απροετοίμαστη χωρίς τις απαραίτητες υποδομές αλλά κυρίως χωρίς την απαραίτητη γνώση για την νέα πραγματικότητα.
Ο αγροτικός κόσμος άργησε να αντιληφθεί ότι το εισόδημα του θα διαμορφώνεται όλο και περισσότερο από την αγορά και λιγότερο από τις επιδοτήσεις, αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μη γίνουν οι απαραίτητες επενδύσεις στους τομείς που μπορούν να δώσουν υπεραξία στο αγροτικό προϊόν.
Συνέπεια των παραπάνω είναι τα προϊόντα μας να μην είναι καινοτόμα και ανταγωνιστικά, δεν είναι επώνυμα και παράγονται με απαρχαιωμένα και ενεργοβόρα παραγωγικά συστήματα.
Τα ελληνικά αγροτικά προϊόντα δεν έχουν καταφέρει να αποκτήσουν ταυτότητα, αλλά αν όλα τα προϊόντα είναι όμοια τότε ο καταναλωτής επιλέγει το φθηνότερο και φθηνότερα προϊόντα από εμάς παράγουν οι υπό ανάπτυξη χώρες λόγω χαμηλότερου κόστους παραγωγής αλλά και οι περισσότερο ανεπτυγμένες χώρες λόγω της υψηλότερης τεχνολογίας που διαθέτουν.
Δίκτυα διανομής και υποδομές
Παράλληλα έχει αλλάξει και ο τρόπος εμπορίας. Στην αγορά των τροφίμων σήμερα κυριαρχούν οι μεγάλες πολυεθνικές αλυσίδες (Super Markets), οι οποίες έχουν τη δυνατότητα να εισάγουν και να εμπορεύονται προϊόντα από όλο τον κόσμο.
Ο τρόπος που οι αγρότες μας εμπορεύονται τα προϊόντα τους δεν έχει αλλάξει και παραμένει ο παραδοσιακός.
Οι Ενώσεις αγροτικών συνεταιρισμών και οι πρωτοβάθμιοι συνεταιρισμοί δεν μπόρεσαν να αναπτύξουν δυναμική και να κάνουν δική τους υπόθεση την εμπορεία των αγροτικών προϊόντων, στην καλλίτερη περίπτωση παίζουν τον ρόλο του διαμεσολαβητή «μεσάζοντα» ανάμεσα στον παραγωγό και στον έμπορο.
Δυστυχώς οι επιστήμες της Διοίκησης και του Μάρκετινγκ δεν είναι ακόμα γνωστές στους διοικούντες την αγροτική μας οικονομία.
Επιπλέον στις περισσότερες περιοχές της χώρας μας και ιδιαίτερα στην Κρήτη υπάρχει μεγάλο έλλειμμα υποδομών στον αγροτικό τομέα π.χ. οι υδάτινοι πόροι.
Τα νερό στον αγροτικό τομέα χρησιμοποιείται αλόγιστα, υπάρχει μόλυνση και ρύπανση του υδροφόρου ορίζοντα και των επιφανειακών υδάτων, ενώ υπάρχει υστέρηση στις απαραίτητες αρδευτικές υποδομές (μικρά και μεγάλα φράγματα, αρδευτικά δίκτυα, μεθόδους εξοικονόμησης νερού και ανακύκλωση).
Τα προγράμματα ανάπτυξης του αγροτικού τομέα
Μια άλλη μεγάλη τραγωδία είναι τα επιδοτούμενα προγράμματα που στοχεύουν στην ανάπτυξη του αγροτικού τομέα!
Στην προηγούμενη προγραμματική περίοδο μέσο του 3οΚΠΣ δόθηκαν σημαντικά κονδύλια για την ανάπτυξη της υπαίθρου τόσο από το τομεακό πρόγραμμα του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων όσο και από τα περιφερειακά προγράμματα.
Ο κόσμος γνωρίζει τα προγράμματα αυτά με την ονομασία ΟΠΑΑΧ, Leader, Πρόγραμμα Νέων αγροτών κλπ. Όμως κανείς δεν έκανε ένα απολογισμό για τα προγράμματα αυτά και την αποτελεσματικότητα τους στην ανάπτυξη.
Όσοι είχαν την ευθύνη για τις πολιτικές αυτές πρέπει να εξηγήσουν στον αγροτικό κόσμο γιατί ενώ διαχειρίστηκαν μεγάλα ποσά το αγροτικό εισόδημα συρρικνώνεται συνεχώς και τα αγροτικά μας προϊόντα βρίσκονται εκτός αγοράς.
Eλλειμμα πολιτικής αγροτικής ανάπτυξης
Στη χώρα μας έχουμε ένα τεράστιο έλλειμμα πολιτικής για την αγροτική ανάπτυξη. Τα πάντα έχουν εγκαταλειφθεί στον αυτόματο πιλότο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των επιδοτήσεων…
Το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων λειτουργεί περισσότερο ως υπουργείο εξασφάλισης και διανομής των επιδοτήσεων και καθόλου ως υπουργείο ανάπτυξης του αγροτικού χώρου.
Η αγροτική οικονομία της Κρήτης έχει σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα και δυνατότητες να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη του νησιού.
Η μοναδική πανίδα και χλωρίδα, οι ευνοϊκές κλιματικές συνθήκες, τα διαφορετικά μικροκλίματα, η παράδοση και το ανθρώπινο δυναμικό είναι μερικά από αυτά.
Οι αγρότες της Κρήτης έχουν αποδείξει ότι είναι προοδευτικοί και καινοτόμοι, το πρόβλημα όμως είναι ότι τα τελευταία χρόνια απουσιάζει η εθνική στρατηγική από τον αγροτικό τομέα. Υπάρχει μεγάλο έλλειμμα στρατηγικού προσανατολισμού στην αγροτική οικονομία της χώρας, που όπως είναι φυσικό επηρεάζει και την αγροτική οικονομία της Κρήτης. Η διέξοδος
Η αγροτική οικονομία και η ύπαιθρος συνολικά δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως πρόβλημα αλλά ως ευκαιρία για παραγωγή πλούτου και ισόρροπης ανάπτυξης, ιδιαίτερα σε μία οικονομική συγκυρία όπως τη σημερινή ο αγροτικός τομέας μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του εμπορικού ελλείμματος, στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και στην αύξηση των εξαγωγών.
Προϋπόθεση για ξεφύγουμε από τη σημερινή καταθλιπτική κατάσταση είναι να παρακολουθήσουμε επιτέλους τις ανάγκες και τις απαιτήσεις των καταναλωτών και να παράγουμε για την αγορά και όχι για τις επιδοτήσεις.
Αυτό σημαίνει επενδύσεις σε έρευνα για την παραγωγή νέων προϊόντων, νέων ποικιλιών και νέων μεθόδων καλλιέργειας με στόχο την παραγωγή ασφαλέστερων προϊόντων παραγόμενων με μεθόδους που μειώνουν το κόστος παραγωγής και παράγουν ασφαλή για τον καταναλωτή προϊόντα ενώ παράλληλα προστατεύουν το περιβάλλον.
Παράλληλα πρέπει επιτέλους να επενδύσουμε στο στρατηγικό Μάρκετινγκ. Οι έως τώρα προσπάθειες για προβολή και προώθηση των αγροτικών μας προϊόντων ήταν εντελώς ερασιτεχνικές.
Σήμερα παρά ποτέ έχουμε ανάγκη από ένα ολοκληρωμένο σχέδιο Μάρκετινγκ, που να περιλαμβάνει το σχεδιασμό νέων προϊόντων και την προβολή και προώθηση τους στην Ελληνική και διεθνή αγορά.
Η μελέτη της Γεωπονικής Σχολής του Τεχνολογικού Ιδρύματος Κρήτης και του τμήματος Μάρκετινγκ και Επικοινωνίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών για την Αμπελουργία δείχνει το δρόμο.
Δυστυχώς δεν βλέπω κανένα από τους υπεύθυνους (υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης Ενώσεις Αγροτικών Συνεταιρισμών, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, Περιφέρεια Κρήτης, Φορείς των αγροτών και ιδιωτικό τομέα), πρόθυμο να τον ακολουθήσει.
Το νέο παραγωγικό μοντέλο πρέπει να χαρακτηρίζεται από
Αειφόρια – Καινοτομία - Διαφοροποίηση - Επιχειρηματικότητα.
Όσο γρηγορότερα απαγκιστρωθούμε από την νοοτροπία της ακινησίας τόσο το καλλίτερο για την αγροτική αλλά και την εθνική οικονομία.
Ευθύνες του κράτους
και ευθύνες των παραγωγών
Ευθύνη του κράτους είναι να δημιουργήσει τις υποδομές, να ενισχύσει την εκπαίδευση και την έρευνα στον αγροτικό χώρο. Ευθύνη των αγροτών και των οργανώσεων τους είναι να αντιληφθούν ότι το περιβάλλον στο οποίο είναι υποχρεωμένοι να αναπτυχθούν έχει αλλάξει, έχει γίνει πιο ανταγωνιστικό και λιγότερο προστατευτικό.
Οι επιδοτήσεις αυτό που μπορούν να εξασφαλίσουν στον αγροτικό πληθυσμό είναι η συντήρηση της σημερινής κατάστασης. Η ανάπτυξη των οικονομιών της περιφέρειας θα περάσει μόνο μέσα από την ανάπτυξη καινοτόμων διαφοροποιημένων τροφίμων που οι καταναλωτές θα επιλέγουν να αγοράσουν και να πληρώσουν σε ένα κόστος που θα μπορεί να εξασφαλίζει εισόδημα αλλά και επιχειρηματικό κέρδος για τον παραγωγό.