Τα τελευταία χρόνια τα ζητήματα της ασφάλειας και της ποιότητας των τροφίμων έχουν αναχθεί σε κυρίαρχα.
Η εντατικοποίηση της παραγωγικής διαδικασίας σε συνδυασμό με την ολοένα και αυξανόμενη χρήση των εισροών (φυτοφαρμάκων, λιπασμάτων, ορμονών κλπ) έφεραν στην επιφάνεια μια σειρά από διατροφικές κρίσεις σημαντικότερη εκ των οποίων είναι αυτή που έγινε ευρέως γνωστή ως κρίση των «τρελών αγελάδων».
Την ίδια περίοδο άρχισαν να γίνονται γνωστά και άλλα διατροφικά σκάνδαλα όπως η παρουσία διοξινών στα κοτόπουλα και η ύπαρξη υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων σε φρούτα και λαχανικά.
Για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στα τρόφιμα αλλά και την προστασία της υγείας των καταναλωτών η ασφάλεια και ποιότητα των τροφίμων ενισχύεται με πιο αυστηρές διαδικασίες παρακολούθησης και ελέγχου.
Οι καταναλωτές απαιτούν και πρέπει να διαθέτουν σαφείς και ακριβείς πληροφορίες για την ποιότητα, τον τόπο και τον τρόπο παραγωγής των τροφίμων.
Τι εννοούμε όμως όταν λέμε ποιότητα στα τρόφιμα;
Η έννοια της ποιότητας στα τρόφιμα όπως αυτή ορίζεται από την Ε.Ε. στην «Λευκή Βίβλο για την Ασφάλεια των Τροφίμων » διακρίνεται σε δύο επίπεδα:
1. Αφενός είναι η μη διαπραγματεύσιμη ποιότητα που αφορά την ασφάλεια της διατροφής μας και τις απαιτήσεις στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος, των ζωικών και φυτικών ειδών.
2. Και αφετέρου τη σχετική ή υποκειμενική ποιότητα που καθιστά ένα τρόφιμο μοναδικό ως προς τη γεύση, την εμφάνιση, το άρωμα.
Για την αντιμετώπιση των παραπάνω στόχων από την Ε.Ε. το 2002 άρχισε η εφαρμογή του Κανονισμού (ΕΚ) 178/2002 που καθορίζει 5 βασικές αρχές οι οποίες υπερισχύουν όλων των άλλων διατάξεων στον τομέα της Αγροτικής Παραγωγής και της ασφάλειας των τροφίμων.
Σύμφωνα με τις αρχές αυτές:
• Επιβάλλεται ο ολοκληρωμένος χαρακτήρας της τροφικής αλυσίδας.
• Η ανάλυση του κινδύνου είναι ακρογωνιαίος λίθος της πολιτικής για την ασφάλεια των τροφίμων.
• Όλες οι επιχειρήσεις τροφίμων έχουν ευθύνη για την ποιότητα των προϊόντων που εισάγουν, παρασκευάζουν, μεταποιούν ή διανέμουν.
• Η ιχνηλασιμότητα των προϊόντων καθιερώνονται σε όλα τα στάδια της τροφικής αλυσίδας δηλ. οι επιχειρήσεις τροφίμων οι αγροτικοί συνεταιρισμοί κ.τ.λ πρέπει να είναι σε θέση να παρακολουθούν και να εντοπίζουν την πορεία των προϊόντων τους, έως αυτά φθάσουν στον καταναλωτή.
• Οι πολίτες έχουν δικαίωμα σε σαφή και ακριβή πληροφόρηση για την ποιότητα και την ασφάλεια των τροφίμων.
Στόχος αυτών των πολιτικών είναι η διασφάλιση της ποιότητας και της υγιεινής των τροφίμων από το χωράφι έως το πιάτο του καταναλωτή.
Συστήματα διαχείρισης ασφάλειας και ποιότητας των τροφίμων
Στα πλαίσια εφαρμογής των παραπάνω πολιτικών έχουν μπει σε εφαρμογή μια σειρά από διαδικασίες και συστήματα τα οποία στοχεύουν στην διασφάλισης της ποιότητας στα τρόφιμα.
Τα συστήματα ασφάλεια και ποιότητας είναι δυνατόν να τα χωρίσουμε σε δυο κατηγορίες.
• Συστήματα που εφαρμόζονται στο στάδιο της παραγωγής των αγροτικών προϊόντων.
• Συστήματα που εφαρμόζονται κατά τα στάδια της μεταφοράς τυποποίησης και μεταποίησης των τροφίμων.
Στόχος και στις δύο περιπτώσεις είναι το τελικό προϊόν να είναι ασφαλές για τον καταναλωτή.
Μέχρι πριν λίγο καιρό, τα συστήματα διαχείρισης της ποιότητας εφαρμοζόταν κυρίως στα τελευταία στάδια της γραμμής παραγωγής.
Τα περισσότερο διαδεδομένα συστήματα, είναι το σύστημα διαχειρίσεις της ποιότητας ΕΝ ISO 9001:2000 και το σύστημα διασφάλισης της ασφάλειας των τροφίμων HACCP.
Τα συστήματα αυτά, συμβάλουν στη διασφάλιση της ποιότητας των τροφίμων από την στιγμή που θα ξεκινήσει η αποθήκευση, τυποποίηση -μεταποίηση τους έως αυτά φθάσουν στον καταναλωτή. Για την επίτευξη του ιδίου σκοπού η Ένωση των Βρετανικών Super Μarkets
(British Retail Consortium) έχει εκδώσει το πρωτόκολλο BRC, με το οποίο είναι υποχρεωμένες να πιστοποιούνται οι επιχειρήσεις που επιθυμούν να πουλήσουν τα προϊόντα τους στις Βρετανικές αλυσίδες Super Market.
Επίσης η Ένωση Γερμανών Χονδρεμπόρων, εναρμονιζόμενη με τις απαιτήσεις για την ασφάλεια των τροφίμων δημιούργησε ιδιωτικό πρότυπο, το οποίο αποτελεί διαβατήριο για τις Γερμανικές αγορές , το πρότυπο αυτό είναι γνωστό ως International Food Standard (IFS) .
Τι γίνεται όμως με την πρωτογενή παραγωγή, πως διασφαλίζεται η παραγωγή ασφαλών αγροτικών προϊόντων;
Μετά τις διατροφικές κρίσεις του 1997 ελήφθησαν μία σειρά από μέτρα και δημιουργήθηκε ένα νέο νομικό πλαίσιο το οποίο διέπει τον τρόπο παραγωγής αγροτικών προϊόντων και τον τρόπο εκτροφής και διαβίωσης των ζωών.
Παράλληλα με την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις Εθνικές Κυβερνήσεις, οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα της παραγωγής και εμπορίας τροφίμων προχώρησαν στην καθιέρωση κανόνων και προτύπων, βάσει των οποίων, οι παραγωγοί οι οποίοι επιθυμούν να διαθέσουν τα προϊόντα τους στις μεγάλες αλυσίδες super markets της Ευρώπης, είναι υποχρεωμένοι να καλλιεργούν ή να εκτρέφουν ζώα. Η πρωτοβουλία αυτή είναι γνωστή ως EUREPGAP. Το EUREPGAP είναι ένα σύνολο από διαδικασίες και κανόνες καλλιεργητικής τεχνικής που η εφαρμογή τους εξασφαλίζει την τήρηση των κανόνων της ορθής γεωργικής πρακτικής.
Συνοψίζοντας έχει σημασία να γίνει κατανοητό τόσο από τους επιχειρηματίες όσο και από τον αγροτικό κόσμο της Κρήτης ότι η διασφάλιση του μέλλοντος των εξαγωγών αγροτικών προϊόντων περνά μέσα από την Πιστοποίηση της ασφάλειας και της ποιότητος.